İklim krizi: Amazon yağmur ormanları kritik eşiğe yaklaştı

Nature Climate Change dergisinde yayımlanan araştırma, iklim değişikliğinin Amazon ormanları üzerindeki etkilerini ortaya koydu. Bilim insanları ormanın direncini kaybettiğini ve yok oluşa doğru kritik eşine yaklaşıldığını söyledi. Ancak hala umut var.

Amazon yağmur ormanları ile ilgili Nature Climate Change dergisinde yeni bir araştırma yayımlandı. Dün yayımlanan araştırmada insan faaliyetleri sonucunda etkisi artan ve kuraklığa sebebiyet veren iklim değişikliğinin Amazon ormanları üzerindeki etkilerine ışık tutuldu. Uydu gözlemleri üzerinde yapılan analiz, ormanın ‘derin’ küresel etkilerle direncini kaybettiğini gözler önüne serdi.

Veriler, Amazon’un kritik eşiğe yaklaştığını ve yağmur ormanlarının küresel iklim ve biyoçeşitlilik üzerindeki “derin” etkiler nedeniyle yok oluşa biraz daha yaklaştığını gösterdi.

Bilgisayar modelleri daha önce Amazon’da toplu bir geri dönüşün mümkün olduğunu ortaya koymuştu, ancak yapılan son analizler son otuz yılda kaydedilen uydu gözlemlerine dayanıyor.

Guardian’dan Damian Carrington’un aktardığına göre; yeni istatistiksel analizler, 2000’li yılların başından beri el değmemiş ormanın yüzde 75’inden fazlasının direncini kaybettiğini, yani kuraklık ve orman yangınlarından sonra toparlanmanın daha uzun sürdüğünü gösteriyor.

‘Kritik eşik tespit edildiğinde çok geç olacak’

En büyük istikrar kaybı ise çiftliklere, yollara ve kentsel alanlara yakın alanlarda ve daha kuru hale gelen bölgelerde meydana geliyor ve bu da yok oluşa orman tahribatının ve küresel ısınmanın sebep olduğunu ortaya koyuyor. Bilim insanları, bu faktörlerin Amazon ormanları için geri dönülmesi mümkün görülen kritik eşiğe çok yaklaşılmış olunduğunu gösterdiğini söylüyor.

Çalışmada, kritik eşiğe ne zaman ulaşılacağı konusunda bir tahmin ortaya koyulmuyor. Ancak araştırmacılar, kritik eşik noktasının tetiklendiği tespit edildiğinde onu durdurmak için çok geç olacağı konusunda uyarıda bulunuyorlar.

‘Karbon salımı artabilir’

Uzmanlara göre bu kritik eşik noktasına gelindiğinde yağmur ormanları en fazla birkaç on yıl içinde otlaklara dönüşecek, büyük miktarlarda karbon salımı gerçekleşecek ve küresel ısınmayı daha da hızlandıracak.

Gezegen ölçeğinde kritik eşik noktaları, insan zaman çizelgelerinde geri döndürülemez oldukları için iklim bilimcilerinin en büyük korkuları arasında yer alıyor. 2021’de aynı istatistiksel teknik, Gulf Stream‘in ve diğer önemli Atlantik akıntılarının “geçen yüzyılda neredeyse tamamen istikrar kaybına” uğrayarak düşüşe geçtiğine dair uyarı işaretlerini ortaya çıkarmıştı.

Söz konusu akıntıların kesilmesi, dünya çapında feci sonuçlara yol açarak muson yağmurlarını bozabilir ve Antarktika buz tabakalarını tehlikeye atabilir.

‘Böyle bir kayıp endişe verici’

Yakın zamanda yapılan bir başka araştırma ise Grönland buz tabakasının önemli bir bölümünün, zamanla deniz seviyesinin yedi metre yükselmesine yol açacak bir kritik eşikte olduğunu gösterdi.

Almanya‘daki Münih Teknik Üniversitesi‘nden Profesör Niklas Boers, “Birçok araştırmacı Amazon’un kritik eşik noktasına ulaşılabileceğini teorileştirdi, ancak çalışmamız bu eşiğe yaklaştığımıza dair hayati deneysel kanıtlar sağlıyor” dedi ve ekledi:

“Gözlemlerde böyle bir direnç kaybı görmek endişe verici. Amazon yağmur ormanı, kısmi geri dönüş durumunda bile salınabilecek büyük miktarlarda karbon depolar.”

Bilim insanları, Amazon’un geri dönüşünün “küresel ölçekte derin etkileri” olduğunu söyledi. Boers ise Amazon’un iklim sistemindeki bu kritik unsurların en hızlı gerçekleşen noktalardan biri olduğunu ifade etti.

Nature Climate Change dergisinde yayımlanan araştırmada, 1991’den 2016’ya kadar el değmemiş Amazon genelindeki altı binden fazla bölgesel bitki örtüsü miktarına ilişkin uydu verileri incelendi.

‘Kuraklık ve yangından sonra toparlanmak daha zor’

Araştırmada son 20 yılda kuraklık veya yangınlardan etkilenen bölgelerin toparlanmasının eskisinden çok daha uzun sürdüğü ortaya koyuldu. Bu, restorasyon süreçlerinin zayıfladığını gösterdiği için direnç kaybının arttığının önemli bir işareti olarak görülüyor.

Ormanın daha kuru alanları, ıslak olanlardan daha fazla direnç kaybetti. Boers de “IPCC [Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli] modelleri, küresel ısınmaya tepki olarak Amazon bölgesinin genel olarak kurumasını öngördüğü için bu endişe verici” dedi.

Ormanın insan faaliyetleri nedeniyle yok edilmesine daha yakın olan alanlar da daha çok direncini kaybetti. Yağışların gerçekleşmesi için ormanın önemine dikkat çekilen araştırmada ayrıca et ve soya üretimi nedeniyle ağaçların kesilmesinin bu alanlarda daha da kuru koşulların oluşmasına ve bunun da bir kısır döngü meydana getirerek daha fazla ağaç kaybına neden olduğu belirtiliyor.

‘Amazon daha çok karbon salıyor’

2021’de elde edilen verilere dayanan başka bir araştırma ise Amazon’un artık çoğunlukla yangınlar nedeniyle emdiğinden daha fazla karbondioksit saldığını gösteriyor.

Ancak Boers, verilerin kritik eşik noktasına henüz gelinmediğini ortaya koyduğunu belirterek “Umut var” dedi. Çalışmanın ortak yazarlarından İngiltere‘deki Exeter Üniversitesi’nden Profesör Tim Lenton ise araştırma sonuçlarının Amazon’a, devam eden iklim değişikliğine karşı bir miktar direnç kazandırmak için ormansızlaşmayı tersine çevirme çabalarını desteklediğini söylüyor.

Birleşik Krallık‘taki Met Office Hadley Center‘da çalışan ve araştırma ekibinin bir parçası olmayan Chris Jones ise şu ifadeleri kullanıyor:

“Bu araştırma, iklim değişikliğinin artık bir risk olduğuna ve bu şiddetli ve geri döndürülemez etkilerin gerçeğe dönüşebileceğine dair ikna edici kanıtlar sunuyor. Acil önlem almak için kısıtlı bir fırsat penceremiz var.”

Brezilya‘daki Santa Catarina Federal Üniversitesi‘nden Bernardo Flores ise “Çalışma, ormanın normal yapısı ve biyolojik çeşitliliği ile iyi görünse de, iç süreçlerin sessizce değişmekte olduğunu ve sistemin uzun vadede devam etme kapasitesini azalttığını gösteriyor. Kullanılan yaklaşım ilginç çünkü bu değişikliklerin erken uyarı sinyallerini ortaya koyuyor” ifadelerini kullanıyor. Flores’in araştırması, orman yangınları nedeniyle savanların Amazon’un kalbinde genişlediğini göstermişti.

(Yeşil Gazete)

Foto: Ria Sopala – Pixabay